Raku Pişirim Tekniği
Raku nasıl pişirilir, teknik nasıl olmalı ?
Raku pişirim tekniğinin geçmişi 16.yy Japonya’sına kadar uzanır. Sonucun ön görülemez, sürecin çok hızlı oluşu ve yalınlığı nedeniyle pek çok seramikçinin ilgisini çeken bu teknikte, akkor halinde seramikler, duman ve ateşle birlikte pişirim sürecinin tümüne dahil olursunuz.
Geleneksel Japon pişiriminde bisküvi pişirimi yapılmış olan ürün, soğuk fırına yerleştirilir ve fırın hızla ısıtılır. Normal pişirimde 10 saat civarında olan pişirim süresi 15-20 dakika gibi çok kısa sürelere düşürülür. Yüksek ısıdaki fırından akkor halinde alınan seramikler açık havada hızla soğutulur ya da suya atılabilir.
Günümüzde popüler olan batı tarzı raku pişiriminde farklılaşma bu aşamadan sonra başlar. Seramik parçalar fırından akkor halinde iken alınıp talaş, gazete kağıdı, kuru yapraklar, çam iğneleri gibi kolay alev alan çeşitli malzemelerle dolu kaplar içine yerleştirilir. Malzemeler yanmaya başlar başlamaz kabın kapağı kapatılır ve bu şekilde seramik çamurunda ve sırrında farklı etkiler yaratacak yoğun bir redüktif atmosfer oluşturulur.
Bu teknik sırlı parçalarda çok çeşitli renkler ve güçlü efektler oluşmasına neden olurken, sırsız olanlarda dramatik mat siyah bölgeler oluşur. Güçlü termal şok, aynı zamanda sırda çatlaklar da oluşmasına sebep olur.
Doğu Avrupa’da çok küçük bir farklılıkla Obvara denilen bir teknik de kullanılmaktadır. Bu teknikte, pişirim yapılmadan 3 gün önce maya, un ve su karıştırılır. Tıpkı rakuda olduğu gibi fırından akkor halinde alınan parça, önce mayalı karışıma sonrasında suya atılır. Genellikle parça soğuyup temizlendikten sonra ilginç parlak bir yüzeyle karşılaşılır.
Raku pişirimi yapılacak ürün için herhangi bir çamur kullanılabilir ancak bitmiş ürünün karakterini, daha çok çamur belirlediğinden dikkatle seçilmelidir. Genel kural olarak koyu, güçlü çatlak etkiler seviyorsanız seramik çamuru kullanmamalısınız. Raku pişirim ısısında seramik çamurları, stoneware çamurlarına göre daha geçirimsiz hale gelir ve redüktif atmosferde karbondan daha az etkilenir. İçindeki demir de karbona dirençli olduğundan, özellikle kırmızı seramik çamuru Raku için çok uygun bir seçim değildir. Dolayısıyla açık renkli tüm stoneware çamurları iyi sonuç verir. Özellikle raku için üretilmiş olan, yüksek termal şoka dayanımlı ve küçülmesi az raku çamurları da tercih edilmektedir.
Raku ile çalışmada sonucu belirleyen diğer önemli faktör, sır seçimidir. İster hazır alın, ister kendiniz yapın 900-1200°C aralığındaki her tür düşük derece sırrı raku için kullanılabilir. Daldırma, püskürtme, fırçayla uygulama ya da dökme gibi tüm sır uygulamaları kullanılabilir. Tek bir sır ya da birkaç sırdan oluşan bir kombinasyon yapılabilir. Sırlara ek olarak, astarlar, sıraltı boyaları, sırüstü boyaları, oksitler kullanılabilir. Raku sırrı olarak hazır satılan ürünlerin avantajı, sırrı nasıl uygulamanız ve ne şekilde pişirmeniz gerektiği ile ilgili bilgiyi vermesi, pişirilmiş test parçaları olduğundan sonuçta alacağınız etkileri öngörmenize izin vermesi, reçetenin her zaman sabit olmasıdır. Ancak raku tekniği doğası gereği hiçbir zaman tekrar edilememektedir; en tecrübeli seramikçiler aynı paketteki sırrı kullansa bile birebir aynı sonucu alamayabilirler. Aslında raku tam da bu sebeple tercih edilen bir tekniktir.
Her ne kadar 16. Yüzyılda Budist Zen rahipleri tarafından çay seremonilerinde kullanılmış olsa da, Raku yeme-içme kaplarına uygun bir teknik değildir, sadece dekoratif amaçlarla kullanılmalıdır. Çok hızlı pişirildiğinden, su geçirimliliği yüksek, kırılgan olabilirler ve yüzeyde sır atmalarıyla karşılaşılabilir. İnanılmaz güzellikte olmalarına rağmen, fonksiyonel ürünler olarak değerlendirilmemelidirler.
Tecrübeli seramikçiler bir çöp bidonu ya da market arabasından kendi özel fırınlarını yapabilmekle beraber piyasada tamamen raku pişirimine özel olarak tasarlanmış çok çeşitli raku fırınları bulunmaktadır. Genellikle parçanın bisküvi pişirimi yapıldıktan sonra sırlanarak raku fırınına yerleştirilmektedir. Raku fırınının diğer fırınlardan temel farkı, içindeki ürünler hala yüksek derecede iken onlara kolayca ulaşabileceğiniz şekilde tasarlanmış olmasıdır. Gaz fırınları ve elektrikli fırınlar da raku pişiriminde kullanılabilse de, raku fırını için en uygun olanı, taşınabilir olduğu ve dış mekanda kullanıma izin verdiği için propan gazı kullanılmasıdır.
Çok yüksek ısıda fırın kapağı açılması gerektiğinden Elektrikli fırın kullanacaksanız, açmadan önce elektriği kestiğinizden kesinlikle emin olmalısınız.
Raku pişirimi oldukça hareketli ve gerekli tedbirler alınırsa güvenli ve heyecan verici bir tekniktir. Tecrübe kazanıldığında tek başına yapılabilirse de, en az iki ya da tercihen daha fazla insanla yapılmalıdır. Yoğun duman ve ısı ile karşılaşacağınız bir ortam olacağından buna hazırlıklı olmalısınız. Isı ve ateşten koruyacak kıyafetler giyilmesi, ateşe dayanıklı eldivenler ve dumana uygun bir maske takılması gerekir. Akkor ürünleri yerleştireceğiniz kovanın mutlaka dış mekanda olması gerekir. Ön pişirimi iç mekanda elektrikli fırında yapsanız bile, redüksiyon için mutlaka dışarı çıkmanız gerekir. Birden fazla insanla pişirim yapacaksanız, pişirim öncesi herkesin ne yapacağı, nasıl hareket edeceği, nerede bulunacağı gibi konularda ön bir prova yapmanız doğru olur, sürecin hızı içinde kaza yapmanın önüne geçmiş olursunuz.
Adım adım raku pişirimi:
1. İlk olarak raku pişirimine uygun bir çamurla ürettiğiniz ürününüzü her zaman yaptığınız şekilde bisküvi pişirimi yapmalısınız.
2. Ardından astar, sır uygulayabilir, ya da sırsız bırakılabilir. Sırsız olan yüzeyler pişirim süresi redüksiyon işleminde oluşacak karbon nedeniyle siyaha dönecektir.
3. Ürünler fırına yerleştirilir ve sırrın ergime ısısına kadar fırın ısıtılır. Fırın ısısının hangi hızla yükseldiğini takip etmek için yüksek ısı ölçer kullanılabilir ya da tecrübeli raku sanatçıları genellikle ısının geldiği seviyeye sırrı izleyerek karar verirler.
4. Fırın ısınırken, metal bir kutu veya kovayı gazete kağıdı, kuru yaprak, talaş vb. yanıcı maddelerle doldurarak redüksiyon kabını hazırlamanız gerekir.
5. Isıya dayanıklı eldiven, yüz koruyucu vb. gerekli önlemleri alarak, sıcak ürünleri fırından maşalar yardımıyla alarak olabildiğince hızlı şekilde redüksiyon yapacağınız kaba yerleştirmelisiniz. Hemen kapağını kapatıp en az 20 dakika beklemelisiniz.
6. Bu bekleme sürecinde, siz fırını yeni ürünlerle doldurabilirsiniz. Siz ilk ürünleri alıp, redüksiyon kabını yeniden hazırladığınız sürede, yeni yüklediğiniz ürünler fırından çıkartacak kadar ısınmış olurlar.
7. Soğuyan ürünleri temizleyip şaşırtıcı sonuçların keyfini çıkarabilirsiniz.