Seramik Yapmak Tehlikeli mi?

İnsanın yaptığı her eylem belli miktarda tehlike içerir. Bu açıdan, seramik yapmak da gerekli önlemler alınmazsa tehlikeli olabilir...

Uzun ve sağlıklı bir yaşam için seramikçinin, atölyede sağlık ve güvenlik konusuna büyük önem vermesi, tedbirli olması ve önlemler alması gerekir. Aslında alacağınız tedbirler son derece basit, temel konulardır. Gerekli önlemleri aldığınızda sayısız faydasından yararlanılır; uzun yıllar, sağlıkla, güvenle seramik yapmaya, yaratmaya devam edersiniz.
 
Aşağıda bahsedilen riskler daha çok tam zamanlı seramik yapan seramikçiler içindir, ancak hobi olarak seramik yapıyorsanız bile bu risklerin farkında olmak, kendinizi korumanız ve bir atölyeyi kullanırken üzerinize düşeni yapmanız açısından çok önemlidir.

KAS VE EKLEMLERLE İLGİLİ RİSKLER
Seramikçiler aynı hareketleri defalarca yaptıkları için, tekrarlayan zorlanmalardan kaynaklanan yaralanmalarla sık karşılaşırlar. Üretim yapan seramikçiler ve aynı anda büyük miktarlarda çamur ile çalışanların bu tür problemlerle karşılaşma olasılığı daha yüksektir. Seramik çamuru ile çalışırken vücut mekaniğinin doğru kullanılması ve ergonomiye dikkat edilmesi önemlidir. Sık karşılaşılan problemler arasında sırt incinmeleri, karpal tünel sendromu, tendinit, bursit ve tenisçi dirseği olarak sayılabilir.

MALZEMELERDEN KAYNAKLANAN RİSKLER
Temel olarak seramik malzemelerin sorun haline gelebileceği üç yol vardır: yutma, soluma, cilt yoluyla emilim - genellikle kesikler veya sıyrıklar yoluyla. Bu üç yolu bilmek, önceden plan yapmayı ve riski azaltmayı daha kolay hale getirir. 
Seramikçiler tarafından kullanılan bazı malzemeler toksik kabul edilir. Bununla birlikte, bunların neredeyse tamamı, hammaddeyi alıp kendi çamur ve sırlarını hazırlayanlar için tehlike oluşturur. Hazır olarak alacağınız sırlar ve çamurlar genellikle tehlikeyi büyük ölçüde azaltan bileşenler kullanır. Yine de, her seramikçinin bu maddeler hakkında bilgili olması önemlidir. Prensip olarak hiçbir seramik malzemenin yutulmaması ya da solunmaması gerekir. Malzemeleri kullanırken uygun ekipman kullandığınızdan ve tüm malzemelerinizin uygun şekilde etiketlendiğinden ve saklandığından emin olmalısınız.

Toksik malzemelerin yanı sıra, seramikçiler için toz çok ciddi bir sorun olabilir. Malzemelerin birçoğunun uzun süreli solunması halinde sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Solunum sistemimiz (burun ve sinüslerdeki küçük kıllar dahil) havadaki seyrek, küçük miktarda tozla başa çıkabilir. Ancak çamur ve sırların hazırlanması gibi faaliyetler, hava yollarımızın filtreleyebileceğinden daha fazla toz oluşturur. Yüksek toz oluşturacak aktiviteler sırasında uygun ekipmanlar kullanılmazsa, çamur tozundaki en yaygın bileşenler olan silika ve alüminaya uzun süre maruz kalındığında ciddi akciğer sorunlarına neden olabilir.

ALETLERİN DOĞRU KULLANIMI VE DEPOLANMASI
Seramik için kullanılan el aletlerinin çoğu oldukça güvenlidir, ancak iğneler ve bıçaklar gibi keskin aletler uygun şekilde saklanmalıdır. Ayrıca, kesme telinin dikkatle kullanılması gerekir. Özellikle çocuklar bunun bir oyuncak değil, bir alet olduğu konusunda uyarılmalıdır. Bir kesme teli asla boynun veya bir uzvun etrafına dolaştırılmamalıdır. 
El aletlerini temiz tutmak, aletlerin uzun ömürlü olmasını sağlar ve kendi güvenliğiniz için önemlidir. Paslı bir aletiniz varsa ve kendinizi onunla yaraladığınızda tetanoz hakkında endişelenmeniz gerekecektir. Ayrıca çamur kaplı aletlerle dolu bir çekmeceyi karıştırmak, silika tozunun havaya karışmasına neden olur.

FIRIN GÜVENLİĞİ
Fırınlar uygun şekilde kullanıldıklarında çok güvenlidir. Öncelikle fırının doğru şekilde kurulduğundan emin olmak gerekir. İkincisi, fırını korumak için gerekli tedbirleri almaktır. Fırının verimli ve güvenli bir şekilde çalışabildiğinden emin olmak için düzenli olarak incelenmesi gerekir. İç duvarlar, dış yüzeyler, kapılar, bacalar ve havalandırma sistemleri düzenli olarak denetlenmelidir.

Fırınınızı güvenli bir konumuna yerleştirmek, fırınınızın ömrünü uzatmaya ve olası yangınların oluşmasını engellemeye yardımcı olabilir. Fırının duvarlardan ve diğer fırınlardan uzak tutulması, fırını yerleştireceğiniz alanın beton, seramik kaplama gibi sert zemin olması en doğrusudur. Tüm yanıcı malzemeleri ve sıvıları fırından uzak tuttuğunuzdan emin olmalısınız.

Fırınlar ve diğer elektrikli aletler için acil durum şalteri olması, işler ters gittiğinde önemlidir. Fırın için ayrı bir şalter, ciddi bir sorun olması durumunda elektrikli fırına giden gücü kesebilir. Atölyede sağlıklı kalmak için, pişirim sırasında çıkabilecek toksik dumanların iyi havalandırılması çok önemlidir. Uzun vadede bu kimyasalları solumak sağlığınız için çok tehlikeli olabilir. Fırınınızın olduğu alanı iyi havalandırmanız, gerekiyorsa havalandırma bacası kullanmanız önemlidir.

BAZI TEMEL GÜVENLİK İPUÇLARI

• Yiyecek ve içecekleri atölyeden uzak tutun, çalışma alanlarında yiyecek ve içecek tüketmeyin, sigara içmeyin veya yiyecek saklamayın. El aletlerini ve elinizi atölyede ağzınıza götürmeyin.
• Atölye içinde seramik çamurunun kurumasına izin verilmemelidir. Çömlekçi tornanızı düzenli olarak temizleyin. Dip alma sonrası çamur kırpıntılarının tornada ya da yerde kalmasına ve tamamen kurumasına izin vermeyin. 
• Seramik çamurunu kaplarda ya da torbalarda saklayın. Hala deri sertliğinde olduklarında çamur kırpıntılarını temizleyin.  
• Hammadde karıştırılacaksa, mutlaka bir toz maskesi kullanın. 
• Yüzeyleri silmek partikülleri havaya karışmadan yakalar. Çok miktarda toz olduğunda, o alana su püskürtün, ıslak bir bez ya da süngerle silin.
• Elle ya da elektrikli süpürge ile süpürmek yerine, yüzeyleri ıslak olarak silin. Elektrikli süpürge kullanmanız gerekiyorsa, HEPA filtresine sahip olduğundan emin olun. Atölye içinde halı kullanımından kaçının.
• Tozlu ortamlarda çalışırken kontakt lens takmayın. Toz parçacıkları mercek ve göz yüzeyi arasında sıkışabilir.
• Tahriş edici ya da toksik maddelerin yayılmasını önlemek için seramik malzemelerle, özellikle sır malzemeleriyle çalışırken tulum veya önlük giyin. Tulum veya önlüğü mutlaka çalışma alanında bırakın. Bunları düzenli olarak ve ayrı yıkayın.
• Daha sonra mutfakta kullanılacak herhangi bir mutfak aleti kullanmayın.
• Kesik veya açık yaralarınız olduğunda, çamur ve sır üretmek için kullanılan malzemeleri kullanmayın. Sır hammaddeleri ile çalışırken lateks eldiven kullanın. Çalışırken eldiven kullansanız bile, ellerinizi daima iyice yıkayın.
• Malzemeleri küçük çocukların ulaşamayacağı bir yere koyduğunuzdan emin olun. Yanlışlıkla yutulması halinde, doktorunuzu arayın.
• Sık kullanılan malzemeleri zemin seviyesinden ziyade, bel seviyesine yerleştirmeye özen gösterin. Ağırlık kaldırırken, sırt kasları yerine dizler ve kalça kaslarını kullanın. Bu sırt incinmesi riskini azaltır.
• Yükseğe uzanmayı ve eğilmeyi minimize etmek için, iş istasyonları/çalışma masaları, raf üniteleri minimum yükseklik 70 cm ve maksimum yükseklik 145 cm olacak şekilde planlayın.
• 20 kg’dan daha ağır olan malzemeleri sık kaldırmamaya ve taşımamaya çalışın; uzun mesafelerde ağır malzemeleri taşımak gerektiğinde tekerlekli bir taşıyıcı kullanın.
• Kovaları lavabo içine yerleştirip almayı ortadan kaldırmak için bir musluk hortumu uzatması kullanın.
• Çömlekçi tornası ve tabure uygun yükseklikte kişiye özel olarak ayarlanmalıdır. Her kullanıcı için gerekli yükseklik belirlenip gerekiyorsa farklılaştırın. 
• Çamur yoğurma, torna çekme ve dip alma gibi tekrarlayan aktiviteleri, uzun süre boyunca yapmayın, mutlaka ara verin.

Seramik yaparken, neredeyse tüm malzemelerle ilgili sağlık risklerinin ciddi bir sorun haline gelmesi için yıllarca maruz kalmak gerekir. O nedenle hobi olarak seramik yapanlardan çok, sürekli çamur ve sırla uğraşan, bu işi profesyonel olarak yapanların titizlikle üstünde durması gereken bir konudur. Riskleri ciddiye almak ve uzun vadeli olduklarının farkında olmak önemlidir.


KAYNAKÇA:
Peterson, Beth. “Is pottery a dangerous hobby?”, 2018
https://www.thesprucecrafts.com/is-pottery-dangerous-2746270
Ceramic Art Network, “Essential Guidelines for a Safe and Healthy Pottery Studio”, 2020
https://ceramicartsnetwork.org/daily/ceramic-art-and-artists/ceramic-artists/essential-guidelines-for-a-safe-and-healthy-pottery-studio/
https://ceramic.school/pottery-studio-safety


Fotoğraf: Cottonbro