Astar ve Engob Arasındaki Fark Nedir?

Astar ve engob sıklıkla aynı anlamda kullanılır, ama aralarında teknik bir farklılık bulunur.

ASTAR NEDİR?
Astarlar, temel olarak sıvılaştırılmış seramik çamurudur. Uygulayacağınız tekniğe ve kullanacağınız seramik çamurunun kuru haldeki dayanıklılığına bağlı olarak, yeni üretilmiş (ıslak), deri sertliğinde ya da kuru ürün üzerine uygulanabilir. Astarlar, sır altı boyaları kadar ince kıvamlı olabildikleri gibi, pasta kreması gibi kalın kıvamlı da olabilirler. Astarlar, daha açık renk, daha koyu renk ya da farklı renkli bir başka çeşit çamuru kaplamak için de kullanılabilirler. Astarla dekorlanan ürünler bisküvi pişirimi yaptıktan sonra, genellikle sırlanırlar.

ENGOB NEDİR?
Engoblar ise, sıvı çamur bileşimleridir. Astarlardan farklı olarak daha az çamur içerir ve bileşenin geri kalanı frit vb. eritken malzeme veya silikadan oluşur. Eritken malzeme, sıvı çamur yapma işlemine yardımcı olur ve ayrıca silikanın erime noktasını düşürür.  Bileşenlerdeki bu değişiklik nedeniyle, engoblar seramik üretiminin, bisküvi pişirimi sonrası dahil, herhangi bir aşamasında uygulanabilir. Engoblar sırlanmadan da kullanılabilirler, bu nedenle yüzeyde denemeler yapmak için daha geniş potansiyele sahiptirler. Engoblar özellikleri nedeniyle, sır ile astar arasında bir yerdedirler ancak sırlar kadar düz, parlak yüzeyler oluşturmazlar, daha kabarık, kuru yüzeylerdir. Sırlar daha çok frit içerdiklerinden, pişirim sırasında daha camsı hale gelirler. Engobların kullanımı, renkli çanak çömleklere sahip kazılarla M.Ö. 3000 yılına kadar izlenebilir.

KULLANIMLARI
Astarlar ve engoblar inanılmaz derecede çok yönlüdürler ve çeşitli nedenlerle kullanılabilirler. Ana neden, işinize renk derinliği ve bu tür sır ile oluşturulabilecek çeşitliliği vermektir. Astarlar ve engoblar, pişirim sırasında ürün üstünde çok fazla hareket etme eğiliminde değildirler, bu nedenle, özellikle birkaç farklı renk kullanıyorsanız ve karmaşık ayrıntılı tasarımlar, desenler kullanıyorsanız, seramik ürününüzü renklendirmenin en etkili yoludurlar.
 
Tüm astarlar ve engoblar, oksitler, karbonatlar ve pigmentler ile renklendirilebilirler. Sır altı boyaları engoblara benzer ama çok daha ince kıvamlıdırlar. Astarlar genellikle engoblardan çok daha yoğun kıvamlıdırlar ve pişirim sonrası daha kabarık yüzeyler oluştururlar. Astarlar ve engoblar ile, sır pişirimi yapılmış ürünlerin üzerine uygulanıp tekrar pişirilerek kabuksu bir yüzey elde edilebilir.

Hem astarlar, hem de engoblar, fırçayla, akıtma, daldırma ya da püskürtme yöntemi ile uygulanabilir.
Astar ve engobların hazırlanmasında dikkate alınması gereken en önemli nokta, astar ve engobun kimyasal ve fiziksel özelliklerinin, mümkün olduğu kadar üstünde kullanıldıkları çamur bileşimine yakın olmasıdır.

UYGULAMA TEKNİKLERİ
Engob ve astarla dekorlama için çok farklı teknikler kullanılabilir: astar kaplı yüzey kesilir, kazınır, maskelenir ya da ebru gibi diğer astarlarla katmanlar oluşturulabilir.
 
Noktalama tekniği
Portekiz’in bazı bölgelerinde kullanılan geleneksel bir yöntemdir. Bir parça ahşap ya da metal parça, farklı renklerdeki astar ya da engoblara batırılarak, ıslak ya da deri sertliğinde ürün üzerinde noktalardan oluşan desen yapılır. 

Akıtma yöntemi
Seramik yüzey üzerine, puar vb. sıkılabilir ince uçlu kap ile desen çizme yöntemidir.  Pasta süslemeye benzer. Seramik tabak ıslakken üzeri bir kat astar ya da engobla kaplanır, kontrast renkte farklı bir astar ya da engobla üzerine desen çizilir. Puardan astar ya da engobun akışını kontrol etmek çok önemlidir. Akışın sürekli olması ve seramikçinin dekorlama hızına uyması gerekir. Bu nedenle önce bir karo üzerinde denemeler yapılıp alışkanlık kazanılması tavsiye edilir.

Perdahlama ve kazıma
Bu yöntem işlevsel ürünlerden çok, dekoratif ürünler için kullanılır. Seramik ürün ıslak ya da deri sertliğinde iken astar ya da engob uygulanıp kuruduktan sonra metal kaşık, pürüzsüz yuvarlak taş vb. aletlerle yüzeyi perdahlanır. Seramik ürün kuruduğu zaman çok ince bir şekilde kalem ya da iğne ile kazıyarak desen oluşturulur.

Sgraffito
En yaygın kullanılan dekor tekniklerinden biridir. Sgraffito tekniğinde seramik ürün nemli iken kontrast renkte bir astar ya da engob ile kaplanır, deri sertliğine gelince kazıyarak ya da sıyırarak alttaki çamur ortaya çıkarılıp istenilen desen oluşturulur. Kazıma ya da sıyırma işlemi tamamen kuruduktan sonra yapılırsa farklı nitelikte çizgiler oluşturulabilir. 

Maskeleme
İstenen bölgeler maskelenerek, astar ya da engob uygulanır. Desen verilmiş bir parça kağıt nemlendirilerek, nemli çamurun üzerine yerleştirilebilir. Astar ya da engob ürünün üzerine uygulanıp kuruduktan sonra kağıt yüzeyden sökülebilir. Sır itici malzeme (wax resist) ile desenler oluşturulabilir. Bu yöntemde astar ya da engobun çok kalın sürülmemesi gerekir. Daha yaratıcı ve karmaşık tasarımlar için daha farklı kağıtlar ve renkler üstüste uygulanabilir ya da tüm maskeleme teknikleri birlikte kullanılabilir.

Moka tekniği (mocha ware)
Seramik ürün deri sertliğindeyken astar ya da engob ile akıtma veya daldırma yöntemiyle kalınca kaplanır. Bekletmeden üzerine “moka çayı” denilen koyu renk asit bazlı bir çözelti bir fırça yardımı ile damlatılır. Geleneksel olarak, desenler mavi, yeşil ya da siyah olur. Moka çayı tütün yaprağı kaynatılarak hazırlanan su, bayat şarap, ya da terebentin, veya bunların tümü ve renklendirici ile yapılır.

Terra Sigillata
Düşük derece seramik çamuru üzerine çökeltilmiş astar uygulanıp perdahlanması ile yapılan geleneksel bir yöntemdir. Astar genellikle deri sertliğindeki ürün üzerine fırçayla uygulanır, ancak akıtma ya da daldırma da yapılabilir. Astar kuruduğu ve mat bir yüzey oluşturduğunda metal kaşık, pürüzsüz yuvarlak taş vb. aletlerle yüzeyi perdahlanır. Ürün tamamen kuruduğunda 900°C - 950°C aralığında pişirilir.

Ebru yöntemi (marbling)
Seramik tabak, astar ya da engobla kaplanır, daha sonra puar, şırınga gibi bir aletle farklı renkte bir astar ya da engob üzerine uygulanır. Beklemeden yavaşça döndürerek renklerin birbirine karışmasını sağlanır. 
Geleneksel olarak astarla dekorlama, Asya ülkelerinde yoğun şekilde kullanılmıştır: Kore’de Punch’ong, Japonya’da Mishima, Hakeme ve Onda, Çin’de Hubei, Guandong ve Yixing stilleri gibi.

KAYNAKÇA:
Hopper, Robin. Making Marks: Discovering the Ceramic Surface, kp books, 2004
Giorgini, Frank. Handmade Tiles: Designing, Making, Decorating, Lark Books
Clark, Kenneth. The Potter’s manuel, Little, Brown and Co. 1993
Peterson, Beth. “How to Use Engobe in Pottery Clay”  2019 https://www.thesprucecrafts.com/engobe-2746054