Yeni Başlayanlar İçin Seramik Sırları: Doğru Sır Seçimi

Çok farklı tipteki seramik sırları arasından size en uygun olanı seçmeniz için göz önünde bulundurmanız gereken birkaç temel konu vardır.

Sırlama pek çok seramikçi için en stresli aşamadır. Belki de, beklenmedik sonuçlarla en çok karşılaşılan aşama olduğundandır. Ancak seramiğin tüm aşamalarında olduğu gibi, pratik, teknik ve artistik tecrübeniz arttıkça sonuçlara daha çok hakim olabilirsiniz.

Ayrıca, sıklıkla, sürpriz sonuçlar amaçlanan ya da öngörülenden çok daha güzel sonuçlar verebilir.
İşlevsel olarak seramik çalışmanızın üzerini su geçirimsiz bir tabakayla kaplayan sırlar, estetik olarak ise dilediğiniz renk ve dokuyla ona hayat verir. Doğru seçilmiş ve iyi uygulanmış bir sır, sıradan bir işi bir sanat eserine dönüştürebilir, kötü seçim ve uygulamaysa tam tersi…

Sır çeşitleri, kullanacağınız teknikler ve onlarla yaratacağınız yüzeyler sınırsız sayıdadır. 
Bununla beraber, tüm bu olasılıklar çok sayıda karar almayı da beraberinde getirir. Sırları meydana getiren kimyasal maddeler ve bileşenlerin her biri, farklı malzemelere ve çamurlara farklı tepki verirler. Bu da çalışmalarınızın eşsiz olmasını sağlar. Genel olarak sırlama ikinci pişirimdir ve bisküvi pişirimi yapılmış seramik ürün sırlanır. Tek pişirim de yapmak mümkündür ancak bu yöntem daha çok dekoratif ürünler için önerilir.

Sırlarınızı kendiniz yapmak harika bir deneyimdir ama bu yazıda hazır olarak satın alabileceğiniz sırlardan bahsetmek istiyoruz.

Bin bir emekle seramik ürününüzü hazırladınız, kuruttunuz, rötuşladınız, bisküvi pişirimini yaptınız, şimdi sıra sır seçimine geldi. Çok farklı tipteki seramik sırları arasından size en uygun olanı seçmeniz için göz önünde bulundurmanız gereken birkaç temel konu vardır.

HANGİ SICAKLIK ARALIĞINDA ÇALIŞIYORSUNUZ?
Seramik çamurları gibi, seramik sırlarının da belirli sıcaklık derecelerinde pişirim yapılması gerekir. Eğer çok düşük sıcaklıkta pişirim yapılırsa, olgunlaşmaz. Eğer aşırı pişirilirse yani tasarlandığı sıcaklık aralığının üzerine çıkılırsa, çok fazla eridiği için akıp ürünün dibinde toplanabilir ve üst kısımda çok ince sır kalır veya kabarma ya da deliklenme ile karşılaşabilirsiniz. Sırların eriyip, üzerine uygulandığı seramikle bütünleşmesi için doğru sıcaklık seviyesinde pişirilmesi gerekir.

Farklı pişirim sıcaklıkları “düşük derece”, “orta derece” ve “yüksek derece” olarak tanımlanır. Uygulayacağınız sırın, seramik çamurunuzla aynı sıcaklık aralığında pişirim yapılması gerekir. Pek çok kaynakta çok az farklılıklar gösterse de, yaklaşık olarak pişirim aralıkları aşağıdaki gibidir. 

Düşük derece seramik sırları
• Düşük derece sır pişirim aralığı 1000-1080 C ‘dir.
• Düşük derece sırlarla, pişirimi için çok enerji harcamadan güçlü renkler elde edebilirsiniz. Bu nedenle ekonomik bir seçimdir.

Orta derece seramik sırları
• Orta derece sır pişirim aralığı 1100-1180 C’dir. 
• Enerji kullanımı konusunda dikkatli pek çok seramikçi, günümüzde bu aralıkta çalışmayı tercih ediyor. Ayrıca elektrikli fırınların pek çoğu bu aralığa rahatça çıkabiliyor.

Yüksek derece seramik sırları
• Yüksek derece sır pişirim aralığı 1200-1280 C’dir. 
• Geçmişte orta ve yüksek derece sırlar ile daha topraksı, pastel renkler elde edilebiliyordu. Ama sır teknolojisi ilerledikçe, bu aralıkta da canlı renkler elde edilmeye başlandı. Bu sırların oldukça sağlam olması, işlevsel ürünler için ideal olmalarını sağlıyor.

HANGİ TİP FIRIN KULLANIYORSUNUZ?
Farklı pek çok tipte fırın olmasına rağmen, en yaygın olarak kullanılanlar, elektrikli ve gazlı seramik fırınlarıdır. Bu ikisi arasında da, kullanım kolaylığı, nispeten küçük ebatları ve ekonomik fiyatları nedeniyle elektrikli seramik fırınları daha fazla tercih edilmektedir.

Aynı sırı, elektrikli ve gazlı seramik fırınında pişirdiğinizde birbirinden çok farklı sonuçlara ulaşırsınız. 

Oksidasyon | Redüksiyon
Elektrikli seramik fırınında ve gazlı seramik fırınında pişirimi yapılan ürünlerin çok farklı görünmesinin sebebi, pişirim sırasında meydana gelen kimyasal süreçtir. Bunlara oksidasyon ve redüksiyon denir. Farklı pişirim ortamları, fırın içi atmosferinde ne kadar oksijen bulunduğuna bağlı olarak tanımlanır.

Genel olarak, “redüktif atmosfer” gazlı fırınlarda, “oksidif atmosfer” elektrikli fırınlarda yaratılabilir. 
Elektrikli fırınlarda, oksidif atmosferde pişirimi yapılan sırlar genellikle net, parlak renklere sahiptir. Aynı sır, gazlı fırında, oksijen seviyesinin düşürüldüğü bir ortamda, daha topraksı ve doğal görünebilir. Redüktif atmosfer, daha koyu ve daha yoğun renkler yaratmaya eğilimlidir.

NE TİP ÜRÜNLER YAPIYORSUNUZ? DEKORATİF Mİ? FONKSİYONEL Mİ?
Sır seçimi yaparken, yeme-içme ya da pişirme için kullanılacak fonksiyonel ürünler mi, yoksa dekoratif ürünler mi yapacağınızı göz önünde bulundurmanız gerekir. Eğer fonksiyonel ürünler olacaksa, sırlar yeme-içmeye uygun olmalıdır. Bunun için üreticiye / satıcıya mutlaka danışmalısınız. 

Genel kural olarak, dokulu ve çatlak sırlar bakteri üremesine izin verebilecekleri için yeme-içme ürünlerinde dikkatle kullanılmalıdır. Ancak en tehlikelisi, bazı zehirli maddelerin sırdan yiyeceklere geçmesidir ki, bunların başında kurşun gelir. Kurşun içeren sırlar, parlak ve canlı renklere sahiptir, ancak sağlıkla ilgili pek çok endişeyi de beraberinde getirir. Sırdaki kurşun, kabın içindeki yemek ve içeceklere geçebildiğinden, uygulamayı yapan seramikçi kadar kullanıcılar içinde tehlike oluşturur. Hemen hemen tüm sır üreticileri, ürünlerinin üzerine net bir şeklide kurşun içerip içermediğini yazarlar, karar vermeden önce mutlaka kontrol etmelisiniz.

Bu yazının hazırlanmasında  https://thepotterywheel.com/choosing-a-pottery-glaze/ ‘den faydalanılmıştır.