Yeni Başlayanlar İçin Seramik Sırları: Sır Çeşitleri

İşlevsel olarak vermeniz gereken kararlardan sonra, seramik sırı seçiminizi yapmadan önce bir dizi estetik karar da vermeniz gerekir.

"Doğru sır seçimi" başlıklı yazıda işlevsel olarak vermeniz gereken kararlardan detaylı olarak bahsettik. Ürününüz için en doğru sır seçimini yapmak için, rengi, dokusu, uygulama yöntemi, teknikleri vb. konuları da göz önünde bulundurmalısınız.

RENGİ VE DOKUSU NASIL OLMALI?

Şeffaf sırlar
Şeffaf sır doğrudan bisküvi pişirimi yapılmış ürüne uygulanabilir. Formunuzun güçlü renkler ve dokularla karmaşık hale geleceğini düşünüyorsanız, sade bir görünüm için şeffaf sır doğru seçim olabilir. Şeffaf sırlar, parlak, mat ya da saten mat /yarı mat olabilirler. 

Sır altı boyalarla dekor çalışması üzerine sıklıkla şeffaf sır uygulanır. Şeffaf sır, sır altı dekor boyalarının üzerini kaplar ve seramiğinizi su geçirimsiz hale getirir. Sır altı boyaları genellikle canlı renklere sahiptir, şeffaf sır bu renklerin daha parlak, daha güçlü olmasını sağlar. 

Renkli sırlar
Piyasada seçebileceğiniz sayısız renkte sır bulunur. Renk seçimi tamamen kişisel bir tercihtir. Tek bir renk yerine, farklı renklerde katmanlar oluşturup çok farklı etkiler elde edebilirsiniz. Burada aklınızda tutmanız gereken tek nokta, uyguladığınız tüm sırların aynı pişirim aralığına sahip olmasıdır. 

Opak / renkli şeffaf sırlar
Karar vermeniz gereken bir başka konu opak mı, yoksa renkli şeffaf sırlar mı kullanmak istediğinizdir. Renkli şeffaf sırlar, renkli de olsalar, üzerini kapladıkları çamur yüzeyini gösterirler. Opak sırlar ise altındaki yüzeyi tamamen bloke eder. 

Vurgulayan sırlar (Breaking Glazes)
Bazı sırlar, seramik üzerindeki yükseltilmiş kısımlarda incelecek şekilde formüle edilmişlerdir. Böylece yüzeye kazıma v.b tekniklerle yaptığınız dokuları vurgular, daha belirgin hale getirirler.

Bu tip sırlar, yüzeyde kazınmış noktalarda birikip kalınlaşır, yüksekte kalan noktalarda ise incelir. Eğer çamur rengi sır renginden farklıysa, örneğin açık renk çamura koyu renk bir sır uyguladıysanız, bu etki çok daha güçlü olur.

Akıcı sırlar
Adından da anlaşıldığı gibi, bu sırlar pişirim sırasında daha sıvı hale gelir ve yüzeyde hareket eder. Akıcı sırlar genellikle başka sırların altına ya da üstüne uygulanarak, bu özelliklerinden faydalanarak farklı etkiler yaratılmak istenir. Bu sırları uygulamak biraz tecrübe ister, akıcılığını kontrol edemezseniz fırın plakalarınıza zarar verebilir.

Dokulu sırlar
Sırlar genel olarak parlak, mat, yarı mat / satin mat şeklinde bulunur. Doku genel olarak sır hatası olarak kabul edilir ancak bazı sırlar kendine özgü dokulu bir bitiş sağlamak üzere tasarlanmıştır.

Bunlar arasında en yaygın olanlar “çatlamalı sırlar”dır. Pişirim sonrası sır üzerinde çatlaklar oluşur. Bunlar belli belirsiz, ince çatlaklardan, belirgin, büyük çatlaklara kadar çok farklı nitelikte olabilir. 

Farklı etkiler yaratmak için, piyasada farklı dokuda sırları kullanmak ya da farklı sırları üst üste uygulayıp deneyerek farklı etkiler yaratmak mümkündür.
 
HANGİ UYGULAMA YÖNTEMİ? DALDIRMA MI, FIRÇA İLE UYGULAMA MI?
Sırların pek çok uygulama yöntemi vardır. En yaygın olanları daldırma ve fırça ile uygulamadır.
Daldırma, seramik ürününüzü, oransal olarak daha büyük bir kaptaki sırra daldırıp birkaç saniye bekleyip çıkartmanızdan ibaret olan çok pratik bir sırlama yöntemidir. Bir ürüne homojen bir şekilde hızlı sırlama yapmak için idealdir. Bu nedenle, büyük miktarlarda üretim yapan seramikçiler tarafından tercih edilir. Ancak bu yöntem için, büyük bir kabı dolduracak kadar sırra ihtiyacınız olacaktır. 

Fırçayla uygulamada ise, sırları küçük miktarlarda alabilirsiniz. Fırçayla uygulayacağınız sırlar, daldırma yönteminde kullanılan sırlardan biraz daha yoğundurlar. Fırçayla uygulama için özel olarak üretilmiş hazır sırlar, fırça izi bırakmayacak şekilde formüle edilmişlerdir. Ancak yine de fırçayla uygularken, özellikle fırça izi bırakmak istemiyorsanız, yüzeye eşit şekilde uygulama yaptığınızdan emin olmalısınız.

TOZ SIR MI, HAZIR SIVI SIR MI?
Sırlar, hazır sıvı olarak satın alınabileceği gibi, suyla karıştırılması gereken toz halde de satın alınabilirler. Toz sırlar genellikle hazır sıvı sırlardan çok daha ekonomiktir.

Seramiğe yeni başladıysanız kendi sırınızı karıştırmak biraz zor gelebilir. Kullanıma hazır sıvı sırların kıvamı ve yoğunluğunun doğru olacağından emin olabileceğinizden onlarla başlamayı ve biraz deneyim kazanmayı tercih edebilirsiniz.

Bununla beraber toz sırları hazırlamak oldukça kolaydır. Yapmanız gereken üreticinin verdiği oranlarda ya da kendi tecrübenize dayanarak hazır toz sırı suyla karıştırıp gerekiyorsa elekten geçirmektir. Elekten geçirmenin amacı, içerisinde topak kalmasını önlemektir, ancak efektli sırlarda bunu yaparken elekte kalanları yine sırın içine karıştırdığınızdan emin olmalısınız. Çünkü elekte kalan parçacıklar o sırın karakteristik efektlerini oluşturan maddelerdir.

Eğer toz sır kullanarak sırınızı yapıyorsanız, daldırma ya da fırçayla uygulama için kullanabilirsiniz. Fırçayla uygulama için, içine bir miktar sır bağlayıcı katkı maddesi (medyum) eklemeniz uygulama kolaylığı sağlayacaktır. Bu sıvıyı ekleyeceğiniz oran, üretici tarafından belirtilir.

TEST ETMENİN ÖNEMİ
Sırları test etmek yorucu ama çok gerekli bir işlemdir. Farklı çamurlar üzerinde farklı sırların ne kadar farklı tepki vereceği düşünülecek olursa, sonuçta neyle karşılaşacağınızı bilmeniz için çok önemlidir. Bir kere işinizi sırlayıp pişirdikten sonra geri dönüp düzeltme şansınız yoktur.

Sırlarınızı test etmenin en kolay yolu, çalıştığınız tüm çamur tiplerinden sır örnekleri yapmaktır. Onların üzerinde sırlarınızı dilediğiniz şekilde deneyebilirsiniz.

Sırlarınızı test ederken en önemlisi, çok iyi kayıt tutmaktır. Böylece işinizi sırlama zamanı geldiğinde tam olarak ne yapmanız gerektiğini bilirsiniz.  Sır denemeleri çok eğlenceli olabilir. Farklı renkleri, farklı çamurları bir arada deneyebilir, oksitler ve boyalarla üst üste sürerek bambaşka etkiler elde edebilirsiniz. Daldırarak, fırçayla sürerek ya da sıçratarak hangi efektten daha çok hoşlandığınızı bulabilirsiniz.


Bu yazının hazırlanmasında  https://thepotterywheel.com/choosing-a-pottery-glaze/ ‘den faydalanılmıştır.